De weg naar het avondland: Oekraïne-Polen

Jan is aangekomen in Lviv, een charmante stad in het westen van Oekraïne. In dit deel van Europa zijn de grenzen talloze keren verschoven en herschikt. Ooit lag Lviv in Polen, tot Stalin aan het begin van de Tweede Wereldoorlog dit gebied bij de Sovjet-Unie inlijfde. De inwoners van Lviv werden massaal gedeporteerd, maar overal in de stad vind je nog sporen van het katholieke Poolse verleden. Op de begraafplaats van Lviv vallen de vele Poolse namen op. Elke dag komen Poolse toeristen en scholieren hier de graven van hun voorouders opzoeken. Van de begraafplaats trekt Jan naar de universiteit van Lviv. Hij heeft er een afspraak met historicus Yaroslav Hrytsak. Die vertelt dat de twintigste eeuw voor de Oekraïners één lang verhaal van gruwel en rampspoed was. Van de start van WOI tot aan het einde van WOII stierven de helft van de mannen en een kwart van de vrouwen een gewelddadige dood.

Vijftig kilometer ten westen van Lviv ligt de grens met Polen, de poort naar Europa. Jan rijdt Polen binnen met een apart gevoel. Nauwelijks twintig jaar geleden was dit nog een verre, vreemde wereld, weggestopt achter een 'ijzeren gordijn'. Nu voelt het alsof hij al half is thuisgekomen. Het Poolse dorp Theofilov beleeft een hoogdag met de komst van de legendarische icoon van de zwarte Madonna van Chestochova, de beschermheilige van Polen. De Zwarte Madonna reist voortdurend door het land en verblijft elke dag in een ander dorp. De Polen beschouwen het als een unieke eer om haar te mogen vergasten. Tijdens de processie ontmoet Jan Father Chung, een Chinees die in Maleisië werd geboren. Tijdens zijn studies in Engeland kwam hij in contact met een Poolse priester die hem bekeerde tot het katholicisme. Polen is nu zijn spirituele thuis geworden.

Jan bezoekt het voormalige concentratiekamp van Auschwitz. In het nabijgelegen Krakau, dat tot de Tweede Wereldoorlog een bloeiende joodse gemeenschap had, ontmoet hij Zofia Radzikowska. Zij werd in de joodse wijk van Krakau geboren en was vier jaar toen de oorlog uitbrak. Eeuwenlang trokken de Romazigeuners vrij rond door Polen. Sinds de jaren zestig moeten ze een vaste verblijfplaats hebben, maar veel vooruitgang heeft hen dat niet opgebracht. In de Roma-gemeenschap van Kielce is iedereen werkloos en gaan kinderen niet of nauwelijks naar school. Met zijn Roma-tolk Marta Gabor wordt Jan uitgenodigd bij Jan en Helena Paczkowski. Zij herinneren zich de tijd dat de Roma vrij rondzwierven en van niemand afhankelijk waren. Presentatie: Jan Leyers.